Dzisiaj: | 281 |
W tym miesiącu: | 2835 |
W tym roku: | 7946 |
Ogólnie: | 482349 |
Od dnia 21-09-2006
W sierpniu 1944 roku Niemcy zlikwidowali najdłużej działające getto w Europie. Litzmannstadt Ghetto było największym, po getcie warszawskim, skupiskiem ludności pochodzenia żydowskiego na terenie okupowanej Polski. W latach 1940-1944 społeczność żydowska w getcie łódzkim liczyła ponad 200 tysięcy osób. Rocznica ta jest nie tylko czasem pamięci i hołdu dla ofiar, ale również szansą na otwarcie nowego rozdziału w stosunkach obu narodów – polskiego i żydowskiego.
Tegoroczne obchody będą poświęcone Ocalałym i Sprawiedliwym wśród Narodów Świata i w ten sposób mogą przyczynić się do lepszego zrozumienia roli Polaków w ratowaniu Żydów w najtragiczniejszym momencie wspólnej historii.
Głównym punktem uroczystości będzie odsłonięcie pierwszego w Polsce i na świecie pomnika poświęconego Polakom ratującym Żydów, na którym znajdą się nazwiska polskich Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Patronat nad obchodami objął prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Kaczyński. Na udział w Komitecie Honorowym Obchodów i przyjazd do Łodzi wyrazili zgodę prezydent Izraela Szymon Peres, prezydent Republiki Czeskiej Vaclav Klaus oraz premier RP Donald Tusk.
- Pamięć o przeszłości ma wielką sprawczą siłę, pod warunkiem, że pomaga zmienić przyszłość i wpływać na współczesne relacje między narodami. Chcemy, by świat usłyszał głos Polski, głos narodu, który uczynił wielki wysiłek, by ratować życie Żydów. Niech ten świat lepiej zrozumie naszą wspólną historię i pomoże nam w otwarciu nowego rozdziału w relacjach obu narodów, polskiego i żydowskiego – powiedział Jerzy Kropiwnicki, prezydent miasta Łodzi.
O wyjątkowości Litzmannstadt Ghetto
Niemcy zaczęli tworzyć getta w okupowanej Polsce już w październiku 1939 roku. Stanowiły one istotne ogniwo niemieckiej polityki zagłady Żydów. Osadzano w nich obywateli polskich narodowości żydowskiej oraz Żydów z okupowanej Europy Zachodniej. Getta powstawały w różnym czasie, różniły się pod względem wielkości, organizacji wewnętrznej, warunków egzystencji uwięzionych w nich mieszkańców oraz okresem funkcjonowania.
Organizacja wewnętrzna Litzmannstadt Ghetto posłużyła jako model przy tworzeniu getta w Warszawie. Jesienią 1941 r. Niemcy rozpoczęli przesiedlanie do Litzmannstadt Żydów z Pragi, Wiednia, Luksemburga oraz z Niemiec – Berlina, Dusseldorfu, Emden, Frankfurtu, Hamburga, Kolonii. W ciągu miesiąca do getta trafiło 19 954 Żydów z Europy Zachodniej.
W odróżnieniu od pozostałych, w Litzmannstadt Ghetto rozbudowana została struktura scentralizowanej administracji żydowskiej, liczącej w 1942 roku blisko 12 tysięcy urzędników i pracowników. Administracja podlegała bezpośrednio niemieckiemu zarządowi getta, który był jednym z wydziałów zarządu miejskiego (Stadtverwaltung Litzmannstadt). Niemcy bezwzględnie realizowali zadanie przekształcenia getta w wielki obóz pracy przymusowej. Ten ekonomiczny aspekt zaważył na losach Litzmannstadt Ghetto i wpłynął na przedłużenie jego istnienia.
W Litzmannstadt Ghetto funkcjonowało 100 fabryk i warsztatów (branże włókiennicza, skórzana, drzewna, metalowa i inne). Po masowych wysiedleniach od stycznia do połowy września 1942 roku do obozu zagłady w Kulmhof am Ner (Chełmno nad Nerem), Niemcy zamordowali ponad 72 tysiące niepracujących lub nienadających się do pracy Żydów. Okres od 5 do 12 września 1942 r. był najtragiczniejszy w całej ponad 200-letniej historii Żydów łódzkich. Nazwano go „wielką szperą”. Wysłano wówczas na śmierć 15681 osób, dzieci do lat dziesięciu i osoby starsze powyżej 65. roku życia. Po tych masowych wysiedleniach pracę niewolniczą wykonywali wszyscy pozostali na miejscu mieszkańcy getta.
Mimo tragicznych warunków życia, na terenie Litzmannstadt Ghetto istniało bogate i różnorodne życie kulturalne, działali wybitni pisarze, poeci, muzycy, malarze, krótko ukazywała się gazeta w jidysz „Getto-Cajtung”, organizowano koncerty muzyki symfonicznej i popularnej oraz rewie z udziałem dzieci. Pomimo ograniczeń, zwłaszcza w pierwszym okresie w Litzmannstadt-Ghetto toczyło się życie religijne, kultywowano tradycyjne obyczaje i obchodzono święta – do września 1942 r. otwartych było 27 domów modlitwy, działały szkoły, organizowano półkolonie dla dzieci. Rozwinęły się różnorodne formy opieki zdrowotnej i samopomocy społecznej.
Zgodnie z polityką Niemców, w getcie mogli pozostawać tylko ci, którzy nadawali się do pracy. Resztę wysyłano na śmierć do obozu w Kulmhof am Ner; Niemcy zgładzili w nim około 80 tysięcy Żydów. Natomiast pierwszy transport do Auschwitz odjechał z Litzmannstadt 9 sierpnia 1944 r. Do 29 sierpnia 1944 r. Niemcy wywieźli z getta ponad 67 tysięcy pozostałych mieszkańców. Z tej liczby ocalało ok. 12 – 15 tysięcy osób. Litzmannstadt-Ghetto przestało istnieć. Pozostało w nim około 800-osobowe komando sprzątające. Większość członków komanda przeżyła.